Cầu đi bộ đầu tiên ở Sài Gòn và giai thoại về "dân chơi cầu Ba Cẳng".

Cầu Ba Cẳng xưa thuộc vùng Chợ Lớn, cây cầu này bắt qua ngã ba kênh rạch thuộc con kênh Hàng Bàng, ban đầu cầu có tên Khâm Sai nhưng sau trận hỏa hoạn vào đầu thế kỉ 20 nên được xây lại bằng xi măng với kết cấu 3 nhánh có bậc thang đi lên ở mỗi đầu nhánh cầu. Từ đó người dân tại đây quen gọi là cầu Ba Cẳng.

Con kênh chỉ rộng chừng vài chục mét thế nhưng sự có mặt của cây cầu cốt thép hoành tráng nhất thời bấy giờ giúp việc đi lại và thông thương của khu Chợ Lớn – Bình Tây trở nên thuận lợi.

Trước năm 1975, nếp sinh hoạt sầm uất của khu cầu Ba Cẳng xuất hiện những giai thoại về các tay anh chị khét tiếng của vùng này.

Không chỉ nổi danh nhờ nhân vật giang hồ trượng nghĩa, khu cầu Ba Cẳng xưa còn là điểm tụ tập của đủ các thành phần. Dân ăn chơi đưa nhau về đây cờ bạc, đá gà, ăn nhậu cho đến gái gú. Tất nhiên đó chỉ là giai thoại. Sau 1975, khu vực này chỉ còn người lao động nghèo chí thú buôn bán làm ăn.

Mã Ban - “Dân chơi cầu Ba Cẳng ”thứ thiệt.

Theo lời truyền miệng của những bậc cao niên, cụm từ “dân chơi cầu Ba Cẳng” xuất phát từ câu chuyện của nhóm giang hồ xuất thân ở khu vực này do Mã Ban cầm đầu. Ban là người gốc Hoa, mồ côi cha từ nhỏ, rất giỏi võ. Mã Ban vừa có máu du đãng vừa ăn chơi theo kiểu tài tử, điệu nghệ hào phóng đúng điệu "anh Hai Sài Gòn" với mọi người. Và đám dân chơi cầu Ba Cẳng đồng lòng "tôn" mã Ban làm đàn anh với tất cả sự tôn kính.

Mã Ban là con của một A xẩm Tiều nán (người Triều Châu) ở gần chợ Lớn mới (chợ Bình Tây, quận 6-TP.HCM ngày nay). Góa bụa giữa lúc nửa chừng xuân, A xẩm đi nấu ăn cho nhà giàu kiếm tiền nuôi đứa con trai lớn tên Mã Ban ăn học. Thiếu niên Mã Ban học tiểu học rồi trung học dành cho học sinh người Hoa ở Chợ Lớn. Tuy nhiên, thay vì học hành chăm chỉ thì Mã Ban lại lao vào ăn chơi hoan đàng khiến cho người mẹ nghèo rất buồn khổ. Thương mẹ, sau này Mã Ban quyết định tự lập kiếm tiền, vừa để có tiền giúp mẹ phần nào, vừa có tiền để ăn chơi.

Thời thế tạo anh hùng.

Thời đó, các tiệm buôn, nhà hàng, tiệm nước, quán ăn của người Hoa ở Chợ Lớn thường bị cao bồi du đãng quấy nhiễu. Cả đám du đãng hùng hổ kéo vào tiệm giải khát, ra oai la lối nạt nộ gọi cà phê, hủ tiếu. Hầu sáng (chạy bàn) thấy vẻ mặt nhóm du đãng nên khiếp sợ, khúm núm, run rẩy dạ lia lịa. Sau đó, hầu sáng tức tốc bưng cà phê, hủ tiếu, bánh bao, xíu mại dọn ra bàn cho đám du đãng hẩu xực (ăn ngon). Đám du đãng vừa ăn uống vừa văng tục, chửi thề ỏm tỏi. Nhận thấy sắp xảy ra chuyện chẳng lành, thực khách vội vã bỏ hết ra khỏi tiệm.

Đám du đãng ăn uống no nê rồi ngoắc chủ tiệm lại bàn ngỏ lời thiếu chịu chầu ăn uống. Một tên du đãng có vẻ mặt cô hồn nhất đám vỗ mạnh vai chủ tiệm nước gầm sụm bà chè "hỏi mượn ít tiền xài đỡ". Chủ tiệm biết mình bị du đãng "bắt địa" (làm tiền) nhưng vì thân cô thế cô nên lật đật trở vào quay kéo hộc tủ rồi mang đủ tiền dâng cho đám du đãng. Chủ tiệm tỏ ra dễ thương biết điều vì nếu cãi lệnh làm cho đám du đãng nộ khí xung thiên sẽ đập phá tiệm giải khát tan nát.

Đám du đãng hung tợn lần lượt kéo vào tiệm nước này tới tiệm nước khác ở Chợ Lớn để ăn uống quỵt và bắt địa. Các chủ tiệm giải khát sợ oai du đãng nên im thin thít không dám thưa với cảnh sát vì sợ bị trả thù thảm khốc. Một số tên du đãng khác ở Chợ Lớn hay quấy nhiễu tiệm buôn của chủ kinh doanh người Hoa. Chúng mặc áo phanh ngực để lộ dây chuyền dài lủng lẳng mặt hình đầu lâu sau hai khúc xương chéo, dao bấm nhọn hoắt lấp ló ở thắt lưng đằng đằng sát khí đứng dàn ngang trước tiệm buôn phì phèo thuốc lá tỏa khói mù mịt. Nhác thấy đám du côn, chẳng người khách nào dám bước chân qua cửa tiệm. Chủ tiệm buôn người Hoa chịu không thấu đành xuống nước năn nỉ điều đình với đám du đãng hung hãn. Tên đầu sỏ ra giá "bắt địa", khổ chủ đành riu ríu vào quay kéo hộc tủ mang đủ tiền khúm núm dâng cho đám du đãng xài chơi. Có như vậy, chủ tiệm buôn mới được yên ổn buôn bán. Nhờ "bắt địa" được nhiều khổ chủ nên đám du đãng ăn chơi xả láng.

Trong một lần ngồi uống cà phê trong một tiệm giải khát, Mã Ban tình cờ thấy đám du đãng kéo vào tiệm giở trò ăn quỵt rồi "bắt địa" chủ tiệm. Thực khách vội kéo nhau bỏ ra ngoài. Chỉ còn lại một mình, Mã Ban trầm tĩnh khéo léo theo dõi từng động thái của đám du đãng, đợi khi tên đầu sỏ mở lời "bắt địa" chủ tiệm liền ra tay nghĩa hiệp.

Mã Ban lập tức rời bàn tiến sát đám du đãng rồi ân cần khoát vai chủ tiệm giải khát bảo không nên dâng tiền. Bị người khác can dự vào chuyện riêng tư, đám du đãng nộ khí xung thiên cầm ghế đẩu nghênh chiến. Mã Ban bình tĩnh xuống tấn thủ thế rồi xuất những chiêu võ Thiếu Lâm Tự tả xung hữu đột đánh tan tác đám du đãng. Đám đông hiếu kỳ bu xem trận cao thủ hạ gục nhiều đối thủ đồng loạt vỗ tay hoan hô Mã Ban. Đám du đãng bị trận đòn đau cuống cuồng bỏ chạy. Chủ tiệm giải khát vội báo đáp ơn "hiệp sĩ" bảo hầu sáng dọn cà phê, hủ tiếu, bánh bao, xíu mại ra đãi Mã Ban. Nhiều người ái mộ vây quanh "hiệp sĩ" Mã Ban vừa ra tay trừ gian diệt bạo giải cứu dân lành.

Tin vui dân chơi cầu Ba Cẳng Mã Ban trừng trị thích đáng đám du đãng quấy nhiễu tiệm nước lan nhanh trong giới làm ăn ở Chợ Lớn. Chủ nghiệp người Hoa hoan hỉ. Sau đó, tiệm buôn nào ở Chợ Lớn bị đám du đãng quấy nhiễu nhằm "bắt địa", chủ tiệm lập tức sai người chạy báo tin cho Mã Ban. Khi "hiệp sĩ" Mã Ban to cao gần 1,8 mét, vẻ mặt lạnh như tiền xuất hiện, đám du đãng tự động rút lui có trật tự, trả lại sự yên bình cho tiệm buôn. Nhờ sự "nghĩa hiệp" của Mã Ban, kể từ đó, đám du đãng không dám lộng hành tác oai tác quái như trước nữa. Sau sự kiện này, Mã Ban được toàn thể dân chơi cầu Ba Cẳng tôn là đàn anh. Các chủ tiệm buôn, tiệm nước, quán ăn, nhà hàng người Hoa ở Chợ Lớn đều "lì xì" cho Mã Ban.

Có tiền, Mã Ban ăn nhậu, nhảy đầm, bao gái thả phanh. Đàn em của Mã Ban cũng được tháp tùng đàn anh trong nhiều cuộc vui gần như bất tận. Danh tiếng Mã Ban nghĩa hiệp, tài tử, hào phóng, điệu nghệ, chịu chơi nổi như cồn ở Chợ Lớn, khiến toàn thể cao bồi du đãng nể mặt đàn anh đám dân chơi cầu Ba Cẳng.

Nghe "danh tiếng" của Mã Ban, một nghiệp chủ người Hoa giàu có ở Chợ Lớn đã gả con gái cưng cho Mã Ban. Mã Ban được cha vợ thương yêu cưng chiều, chu cấp nhiều tiền nên sắm xe Vespa Sprint màu xám bạc mới cáu cạnh. Trong cốp xe, lúc nào cũng thủ sẵn hai chai rượu Tây Martell cổ lùn đắt tiền dành thết đãi bạn bè. Nhằm giúp Mã Ban trốn quân dịch, người cha vợ lắm tiền nhiều của của Mã Ban đã đút lót cho viên chức cao cấp để Mã Ban trở thành cảnh sát viên của Tổng nha cảnh sát.

Suốt ngày, Mã Ban mặc đồ xi vin (thường phục) bỏ túi thẻ hành sự cảnh sát, lận súng ru lô, chạy xe Vespa Sprint chở người yêu dạo phố. Mã Ban cặp kè người yêu vào bất cứ tiệm nước, quán ăn, nhà hàng nào của người Hoa ở Chợ Lớn đều được thết đãi ăn uống no nê miễn phí.

Ban đêm, Mã Ban vào vũ trường Melody hoặc Arc en ciel Chợ Lớn dìu vũ nữ đi những bước nhảy lả lướt trong tiếng nhạc du dương. Toàn thể cao bồi du đãng ở Chợ Lớn biết tiếng Mã Ban giỏi võ Thiếu Lâm Tự lại có thêm "chó lửa" (súng ru lô) nên khiếp sợ. Bất cứ tên du đãng nào ở Chợ Lớn, hễ trên đường tình cờ gặp Mã Ban đều khoanh tay, cúi đầu lễ phép "thưa đại ca!".

Vợ Mã Ban mắn đẻ liền liền. Con gái đầu lòng tên Mã Mai, con gái kế tên Mã Lan, con trai kế tên Mã Tài, con gái kế tên Mã Cúc. Con trai út được đặt tên là Mã Xái. Chuyện cơm áo gạo tiền đã có gia đình vợ chu toàn nên Mã Ban thong thả đi tìm niềm vui gần như bất tận trong những cuộc ăn chơi thâu đêm suốt sáng.

Sau ngày giải phóng, Mã Ban trở về với vợ con. Chính quyền Cách mạng lập danh sách đen lùng bắt sạch phần tử bất hảo đưa đi tập trung cải tạo. Vì Mã Ban không có thành tích bất hảo nên sống đàng hoàng trong chế độ mới.

Năm 1984, Mã Ban gom hết vốn liếng mở quán ăn ở Chợ Lớn. Dân ăn nhậu phong lưu kéo tới ủng hộ Mã Ban. Ông chủ quán Mã Ban hào phóng cho nhiều tay ăn nhậu nợ tiền tiệc nhậu riết rồi lỗ vốn đành dẹp quán. Mã Ban trở về gia đình suốt ngày nằm lim dim trên ghế dựa.

Khi sạch túi, Mã Ban trở về nhà gặp vợ bệnh, con đói thi nhau réo gọi cần tiền. Chịu không thấu, Mã Ban bỏ ra quán cà phê đầu hẻm ngồi thư giãn. Đi chán thì không sao, cứ hễ về nhà là Mã Ban lại nghe vợ con "ca" điệp khúc "tiền, tiền". Quá ngán ngẩm, Mã Ban đành bỏ nhà đi lang thang. Đàn anh đám dân chơi cầu Ba Cẳng phong lưu thuở nào cám cảnh cất giọng ai oán: "Ôi thời oanh liệt nay còn đâu?".

Đóng cửa tiệm vì tay ngang làm kinh doanh.

Năm 2009, em trai Mã Ban từ Canada về giúp ông anh một số tiền lớn. Có vốn, Mã Ban mở nhà hàng trên tầng thượng một khách sạn trên đường Nguyễn Chí Thanh, quận 5. Dân ăn nhậu sành điệu nô nức kéo tới ủng hộ ông chủ Mã Ban. Em út rần rần kéo tới nhà hàng hát karaoke, nhảy múa tưng bừng. Ông chủ Mã Ban hào hứng đi những bước nhảy lả lướt giữa đám em út. Nhiều lần, Mã Ban hứng chí thết đãi nhiều khách ăn nhậu miễn phí. Ông chủ Mã còn vui vẻ cho nhiều khách ăn nhậu được nợ tiền. Lần hồi, nhà hàng lỗ vốn nặng nên đóng cửa vĩnh viễn.

Cầu Ba Cẳng nay không còn cẳng nào!.

Năm 1990, do quá cũ kỹ hỏng hóc, cây cầu bị phá bỏ, con kênh mà cây cầu bắc qua cũng được san lấp để trở thành khu dân cư và thương mại. Vết tích từ cây cầu cũ trên các cung đường Bãi Sậy, Phan Văn Khỏe gần chợ Bình Tây đã không còn nữa, thế nhưng với những người Chợ Lớn cao niên, cụm từ “dân chơi cầu Ba Cẳng” vẫn không hề phai mờ.